DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİSİNDE SAĞLIĞA ZARARLI BAZI GAZLAR

Tüm dünyada olduğu gibi, yurdumuzda da endüstrinin bel kemiği olan demir ve çeliğin elde edilmesi sırasında işin gereği olarak kullanılan bazı maddeler ve bunların girdiği kimyasal reaksiyonlar sonunda işyeri ortamına bir takım, zararlı ve zehirli gazlar yayılabilmektedir.
Bu nedenle, bu ay ki yazımızda özellikle, kok kömürünün yan ürünlerinden olan katran, toluen, benzol, ksienol, naftalin ve madeni yağların çalışanların sağlığına yaptıkları zararlı etkilerden söz edeceğiz.
Önce, tiplerine göre kişilere etkileri açısından insana zarar verecek gazlardan söz edelim:

  1. Tahriş edici, öksürtücü ve bunaltıcı gazlar: (Katran, amonyak, kükürtdioksit gibi)

    2. Bu tür gazlar, doğrudan doğruya burun ya da göz üzerindeki ani etkileri ile tanınırlar. Kokuları keskindir ve hemen göz yaşartırlar. Bunlardan Katran, buharları devamlı solunduğunda, solunum yollarında tahriş yapar. Deride ışığa karşı hassasiyet, ayrıca egzama, siğil ve deri kanseri yapar.

  2. Kimyasal boğucu gazlar : (Karbonmonoksit, kükürtlü hidrojen ve hidrojen siyanür gibi)

    3. Bunlardan karbonmonoksit, kok kömürü yandığında gazların karışımında bulunur. İnsana solunum yolu ile etki eder. Kandaki hemoglobin yapmasıyla, alyuvarların dokulara oksijen yayılmasını engeller. Böylece hücreler oksijensiz kalır. Kişi önce bacaklarında bir ağırlık hisseder, halsizleşir, başaağrısı, baş dönmesi, uyuklama, bulantı, iktidarsızlık belli başlı yakınmalar arasındadır. Binde on yoğunluktaki karbonmonoksit, bir saatte bilinç kaybı, dört saatte ölüm meydana getirir.

  3. Kan yapıcı sistemleri etkileyen gazlar: (Benzol, Toluen Ksilenol ve naftalin gibi).

Bu tür gazlar solunum yolu ile etki eder. Bunlardan Benzolün narkotik etkisi vardır. Yorgunluk, başağrısı, diş eti kanamaları, ölüme kadar giden akut zehirlenme yapar. Toluen ise, Benzolden farklı olarak kan iliğine etkisi yoktur. Buharı az zararlıdır. Ksilenol, akut olarak başağrısı, kan dolaşımı değişiklikleri, bulantı halsizlik, baş dönmesi, kronik zehirlenmede kusma, ishal ve başağrısı görülür.
Naftalin, buharları devamlı solunduğunda bulantı, baş ağrısı ve kusma yapar. Yoğun buharda gözde katarak yapar.
Kok kömürün yan ürünlerinden bir de deriye etki eden zararlı maddeler arasında madeni yağlar bulunmaktadır.
Bunlar, insanda kaşıntı, kızarıklık yapar. Meslek hastalıkları arasında sayılmaktadır. Bunlarla çalışırken mutlaka eldiven kullanmalıyız.
O halde bu tür gazlardan oluşan zehirlenmelerde ne yapılmalı?

  1. Zehirlenen kişiyi tehlikeli bölgeden hemen uzaklaştırınız.
  2. Hasta eğer soluk alamıyorsa, suni solunuma başlayınız.
  3. Gerekiyorsa ve el altında varsa oksijen cihazını kullanınız.
  4. Şoka girmeyi önleyecek önlemleri alınız.
  5. Her olasılığa karşı antibiyotik kullanınız.
  6. İstirahat ettiriniz.
  7. Kalp ve dolaşım durumunu izleyiniz. (Gereğinde EKG ile)

Nasıl korunmalıyız bir de onu görelim:
Özellikle, karbonmonoksitten korunmak için, yakıtın tam yanmasını sağlayınız. Kapalı yerlerde çalışırken egzos borusunun yanında durmamalıyız. Çevrede korbonmonoksitin varlığını haber veren alarm sistemi kurmalıyız. Genel olarak tüm gazlardan korunmada havalandırma sistemi çok önemlidir. Bu nedenle, kapalı yerlerde çalışırken havalandırma sistemini mutlaka çalıştırmalıyız. Ayrıca, kişisel koruyucu olarak aktif kömürlü maske kullanmalıyız. Suni solunum cihazını görünür bir yerde bulundurmayı unutmamalıyız.

Bir başka yazımızda demir ve çelik endüstrisinde ısı, nem, ışıklandırma, gürültü v.b faktörlerin öneminden söz edeceğiz.